فشار خون چیست و با ما چه کار میکنید توصیه های فشار خونی
میزان نیرویی که از طرف خون به دیواره رگهای خونی وارد می شود را فشارخون می گویند. قلب خون را به رگهای خونی که انتقال دهنده خون به تمام نقاط بدن هستند، پمپاژ می کند. فشار خون بالا (hypertension) بدلیل مضراتی که برای قلب (افزایش کار و فعالیت قلب) و رگها (سفت شدن رگها) دارد، می تواند خطرناک باشد.
فشارخون طبیعی و نرمال چیست
فشارخون با دو عدد که یکی را عدد بالا یا (systolic) و دیگری را عدد پایین یا (diastolic) نامدارند، سنجیده می شود و میزان متعادل این دو عدد به شرح زیر است:
میزان نرمال یا طبیعی | کمتر از ۱۲۰ و بیشتر از ۸۰ (۱۲۰/۸۰) |
قبل از مرحله افزایش فشارخون | عدد بالا بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ و عدد پایین بین ۸۰ تا ۸۹ |
فشارخون بالا مرحله یک | عدد بالا بین ۱۴۰ تا ۱۵۹ و عدد پایین بین ۹۰ تا ۹۹ |
فشارخون بالا مرحله دو | عدد بالا ۱۶۰ و بالاتر و عدد پایین ۱۰۰ و بالاتر |
افرادیکه فشارخونشان بالاتر از حد نرمال است می بایست، برای پیداکردن درمان و پایین آوردن فشارخون به پزشک مراجعه کنند.
انواع فشار خون بالا
فشار خون بالا به دو دسته فشارخون اولیه و فشارخون ثانویه تقسیم می شود،
فشار خون اولیه
این نوع از فشار خون دلیل خاصی ندارد و معمولا در گذر زمان و افزایش عمر ایجاد می شود.
فشار خون ثانویه
بعضی از افراد بدلایل خاصی دچار فشار خون می شوند، این نوع فشارخون را که به عامل دیگری مربوط است فشارخون ثانویه می نامند، درضمن در این نوع فشارخون میزان اعداد بالا و پایین بیشتر از نوع اولیه است. بعضی از دلایل فشارخون ثانویه عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- چاقی یا اضافه وزن
- بی تحرکی
- مصرف زیاد نمک
- مصف زیاد الکل
- استرس
- بالا رفتن سن
- ژنتیک
- سابقه خانوادگی
- بیماری کلیه
- اختلال غده فوق کلیه
- اختلال غده تیروئید
- داروهای خاص مانند، داروهای ضد بارداری، داروهای سرماخوردگی، داروهای ضد احتقان ها(decongestants)، داروهای میکن وبعضی دیگر از داروها
- مصرف مواد مخدر مانند کوکائین و یا آمفتامین
- مصرف سیگار
- مصرف کم پتاسیم و ویتامین D
- مصرف زیاد غذاهای چرب
خطرات فشار خون بالا
فشارخون بالا می تواند باعث پاره شدن رگهای خونی شما و آسیب رساندن به سایر اعضای بدن شما شود. هرچه فشارخون شما بالا تر باشد و هرچه بیشتر در کنترل آن کوتاهی کنید، خطر آن بیشتر می شود.
فشار خون کنترل نشده می تواند موجب:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- نارسایی قلبی
- تنگ شدن و ضعیف شدن رگهای خونی در کلیه که باعث تاثیر بر عملکرد کلیه ها می شود
- تنگ شدن، لاغر شدن و یا پاره شدن رگهای خونی درون چشم
- سندرم متابولیک
- مشکل در حافظه و یا فکرکردن
درمان فشار خون
درمان قطعی و علمی فشارخون تنها با مراجعه به پزشک و دریافت داروهای تجویز شده توسط وی ممکن است، و ما هم دراین بخش دخالت نمی کنیم. برای درمان خانگی و با استفاده از راه کارهای طب سنتی یا جایگزین که می شود در کنار درمان تجویز شده توسط پزشک از راهکارهایی که بیان می کنیم، استفاده نمود.
درمان فشار خون با تغییر سبک زندگی
برای درمان کامل فشارخون بالا بغیر از درمان دارویی باید تغییراتی در سبک زندگی خود بدهید. این تغییرات بطور معمول شامل تغییر زیر می باشند:
- تغییر در رژیم غذایی و کم کردن مصرف نمک و چربی
- کاهش وزنو حفظ تناسب اندام
- افزایش تحرک و فعالیت جسمی
- عدم مصرف الکل
- ترک سیگار
- کنترل استرس
درمان فشار خون بالا با طب سنتی یا جایگزین
هرچند ورزش و رژیم غذایی می توانند بهترین روش برای درمان فشار خون باشند، اما راهکارهای طب سنتی از جمله موارد زیر هم مفید هستند:
- مصرف مواد کلسیم دار
- مصرف کاکائو
- مصرف امگا ۳
- مصرف سیر
هرچند عموما موارد مطرح شده در بالا بیخطرند و می شود، هم به صورت دارو و هم با تغییر رژیم غذایی از آنها استفاده کرد، اما برای اطمینان بیشتر از عدم تداخل این داروها با دارویی که توسط پزشک برای کاهش فشارخون شما تجویز شده و مصرف میکنید، با پزشکتان صحبت کنی
توصیه های مهم برای کاهش فشار خون
از آنجایی که بسیاری از افراد مبتلا به فشارخون، از بیماری خود آگاه نیستند، توصیه بر کنترل منظم آن وجود دارد، زیرا این بیماری مانند بالا بودن چربیهای خون، می تواند برای سال ها بی سر و صدا وجود داشته باشد، بدون آن که هیچ گونه علائمی را در شخص مبتلا بروز دهد. از این رو مواردی به شکل توصیه وار در زیر مطرح می گردد و امید است با به کاربندی این موارد، به حل مشکل بالا بودن فشارخون بپردازید:
1 – مصرف آب سالم و گوارا را به میزان قابل توجهی در روز توصیه می کنم. یک لیوان آب میوه ی رقیق شده با اندکی پودر ویتامین C ، موجب بهبود عملکرد دستگاه ایمنی و ترمیم سرخرگها می شود.
2 – مصرف نانها و مواد کربوهیدراتی تهیه شده از آردهای سفید و بدون سبوس (تصفیه شده) را به حداقل برسانید و از نانهای سبوسدار به خصوص حاوی سبوس جو دو سر استفاده کنید.
3 – مصرف قند و شکر و سایر فرآوردههای تهیه شده از آنها مثل نوشابهها، مربا، ژله، شکلات، کیکها و شیرینیها را محدود یا حذف کنید.
4 – تحقیقات ثابت کرده است که کودکان پیش دبستانی که هر روز 4 وعده میوه و سبزی و دو وعده لبنیات مصرف می کنند، در نوجوانی فشار خون پایین تری نسبت به سایر افراد دارند و در اصل احتمال ابتلا به حمله ی قلبی، سکته و سایر بیماری های ناتوان کننده در افرادی که زودتر به فشار خون مبتلا می شوند، بیشتر است.
5 – سعی کنید غذا را کامل بجوید و حتماً غذای خود را در محیطی آرام و به دور از استرس و تشنج میل فرمایید.
6 – با اجتناب از مصرف غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد، اعمال هضمی را بهبود بخشید.
7 – نوشیدن هر نوع نوشیدنی را با غذا و در کنار غذای اصلی به دلیل تداخل در هضم محدود کنید.
8 – از مصرف غذاهای سرخ کرده یا غذاهایی که در درجه ی حرارتهای بسیار بالا و یا با مدت زمان طولانی تهیه می شوند، خودداری کنید و به خاطر داشته باشید، استفاده ی چند باره از روغنهای آشپزی عاملی در بالا بردن فشار خون است.
10 – چای، قهوه و شکلات را بسیار محدود کنید و تا 1 ساعت پس از صرف غذا چای ننوشید و به جای آنها از چایها و دمکردنیهای گیاهی (مثل گل گاو زبان) استفاده کنید.
11 – از مصرف نمک و غذاهای پُر نمک و ادویه بپرهیزید. به جای نمک می توانید از سبزیجات تازه یا خشک، ادویهجات مفید (زردچوبه- دارچین و…)، پودر سیر و پیاز و آب لیموی تازه استفاده کنید.
12 – موادی مثل کره، خامه، مارگارین، دنبه، سسها و روغنهای جامد را از برنامه ی غذایی حذف کرده و به جای آنها از روغن زیتون- روغنهای گیاهی مایع و روغن ماهی استفاده کنید.
13 – مغزها و دانههای گیاهی مثل گردو حاوی موادمغذی بی شماری هستند. می توانید از آنها در رژیم غذایی روزانه بهره ببرید. استفاده از آنها در سالادها به خوش طعم و مقوی کردن آنها کمک شایانی می کند.
14 – حداقل 3 بار در هفته ماهی بخورید و به جای گوشتهای قرمز سعی کنید از گوشت سفید استفاده کنید.
15 – از استرس بپرهیزید، زیرا یکی از عوامل بالا بردن فشار خون که بسیار سریع هم عمل می کند، استرس و عصبانیت است.
16 – هر روز زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید و به خاطر داشته باشید، کار کردن بی وقفه بیشترین فشار را بر سلامتی شما وارد خواهد آورد. حتی اگر عادت به خوابیدن در میانه ی روز ندارید، برای دقایقی چشمها را روی هم گذاشته و به استراحت بپردازید.
17 – ورزشهایی مثل: پیاده روی، شنا، دوچرخه?سواری ورزشهای مناسبی برای پایین آوردن فشار خون به شمار می آیند. بنابراین حداقل 3 بار در هفته و هر بار حداقل 30 دقیقه ورزش کنید.
18 – از گلپر، آویشن، نعناع خشک، کنجد و… به جای نمک استفاده کنید.
19 – سیگار را به طور کامل از برنامه ی زندگی خود حذف کنید.
امید است با راهکارهای تغذیه ای ارائه شده گامی مؤثر در جهت کاهش فشار خون و از بین علل ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی بردارید و جاده ی زندگی را با همواری بیشتری طی کنید.
عواملی که باعث بالا رفتن فشار خون می شوند:
* استرس:
هنگامی که در وضعیتی فوق العاده، اعم از تغییر موقعیت، اضطراب، عصبانیت و… قرار می گیریم، بدن ما فعالیت خود را با یک سری تغییرات سریع داخلی تنظیم می کند که یکی از مهمترین آنها، آزاد شدن هورمون آدرنالین از غدد فوق کلیوی است که با افزایش تعداد ضربان قلب و تنگ کردن عروق به کمک یک سری ترشحات دیگر، منجر به بالا رفتن فشار خون و رسیدن خون اکسیژنه به عضلات و مغز می شود.
* نمک:
ثابت شده است که شیوع فشار خون بالا در مناطقی از جهان که مصرف نمک بالاست، بیشتر است. مصرف نمک زیاد از دوران شیرخوارگی پایه ای برای بالا رفتن فشار خون در سنین بالاتر خواهد شد. محدود کردن نمک در سال های بعدی برای بازگرداندن فشار خون به سطح مناسب کافی نیست و کمی منجر به بهبودی می شود.
یک قاشق چای خوری نمک حاوی 2300 میلی گرم سدیم است که این مقدار معادل کل مقدار مصرفی توصیه شده ی روزانه را تشکیل می دهد.
* سیگار:
با اولین پک به سیگار یا پیپ، فشار خون سیستولیک تا 25 میلی متر جیوه افزایش می یابد و علت آن نیز، آزاد شدن آدرنالین است.
* تصلب شرایین (سخت شدن دیواره رگها):
تصلب شرایین علت اصلی پرفشاری مزمن خون است که عامل شروع آن، آسیب به جدار داخلی عروق است و به دنبال رسوب کلسیم، کلسترول و فیبرین و… در جدار عروق رخ می دهد.
* چاقی:
فشار خون بالا در افراد چاق، دو برابر افرادی که اضافه وزن ندارند و در محدوده وزن طبیعی هستند، شایع تر است. در این موارد، کاهش اندک وزن نیز به پایین آوردن فشار خون شما کمک می کند.
هنگامی که فشار خون در شریانها بالا رود به آن فشار بالا، پرفشاری خون و همچنین پرفشاری شریانی گفته میشود. این عارضه یک بیماری مزمن است که به دنبال آن قلب مجبور است برای گردش خون در رگها شدیدتر از حالت طبیعی کار کند. به عبارت دیگر فشار خون با میزان خونی که توسط قلب پمپ میشود و مقدار مقاومتی که در مقابل این جریان ایجاد میشود، تعریف می شود. هرچه میزان خون بیشتری توسط قلب پمپ شود و هرچه شریانها باریکتر و تنگتر باشند فشار بالاتر خواهد بود. این بیماری، مهمترین عامل خطر قابل پیشگیری در مرگ زودرس در سراسر جهان است.
پرفشاری خون به دو گروه پرفشاری اولیه و پرفشاری ثانویه تقسیم بندی میشود. پرفشاری اولیه هیچ دلیل پزشکی مشخصی ندارد و ۹۰ تا ۹۵ درصد از افراد مبتلا با پرفشاری خون اولیه درگیر هستند. ۵ تا ۱۰ درصد دیگر از نوع پرفشاری ثانویه هستند که شرایط تاثیر گذار بر کلیهها، شریانها، قلب یا دستگاه غدد درون ریز باعث ایجاد آن میشوند.
فشار خون شامل دو مقیاس سیستولی که مربوط به انقباض ماهیچه قلب بین ضربانها (در زمان پمپاژ خون) و دیاستولی که مربوط به انبساط ماهیچه قلب بین ضربانها (در حال استراحت و پر شدن مجدد) است، میباشد. در زمان استراحت، فشار طبیعیِ سیستولی (یا حداکثر فشار) بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلیمتر جیوه و فشار طبیعی دیاستولی (یا حداقل فشار) بین ۶۰ تا ۹۰ میلیمتر جیوه است. در صورتی که فشار بطور مزمن برابر یا بیش از ۱۴۰/۹۰ (140 بر روی 90) میلیمتر جیوه باشد، فرد از فشار بالا رنج میبرد.
علت فشار خون چیست؟
علتهای بسیار زیادی برای بروز فشار بالا وجود دارد. این عوامل به دو دسته قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم بندی میگردند:
عوامل غیر قابل کنترل
- سن: خطر فشار بالا با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. در اوایل سن میانسالی فشار بالا در مردان معمول است. در زنان نیز این بیماری بعد از یائسگی بروز میکند.
- نژاد: فشار بالا در سیاه پوستان رایجتر است و آنان در سنین پایینتری نسبت به سفید پوستان دچار این بیماری میگردند.
- سابقه خانوادگی: فشار بالا در افرادی که خانواده آنها سابقه این بیماری را داشته، بیشتر است.
عوامل قابل کنترل
- چاقی یا اضافه وزن
- عدم تحرک
- استعمال دخانیات
- مصرف الکل
- مصرف بیش از اندازه نمک (سدیم) در غذاها
- پتاسیم کم در غذاها: پتاسیم به حفظ تعادل سدیم در سلولهای بدن کمک میکند. چنان چه پتاسیم کافی دریافت نکنید، سدیم بالایی در خون انباشته میشود.
- مصرف بسیار پایین ویتامین D: مصرف کم ویتامین D در رژیم غذایی میتواند منتهی به فشار بالا شود. ویتامین D در تولید آنزیمی توسط کلیه که فشار خون را تحت تاثیر قرار میدهد نقش دارد.
- استرس: سطح بالای استرس میتواند به صورت ناگهانی و موقتی فشار را افزایش دهد. چنان چه سعی دارید با پُرخوری، مصرف الکل و یا استعمال دخانیات بر استرس خود غلبه کنید، تنها مشکلات خود را با فشار بالای خون افزایش خواهید داد.
- بیماریها و شرایط خاص: برخی شرایط مزمن نیز خطر فشار بالای خون را افزایش میدهد مانند کلسترول بالا، دیابت، بیماری کلیه و تنگی نفس هنگام خواب.
- بارداری: گاهی اوقات بارداری نیز میتواند منجر به فشار بالا شود. فشار خون بالا در دوران بارداری پره اکلامپسی یا همان مسمومیت حاملگی نامیده میشود و معمولا از نیمه دوم بارداری به بعد شروع میشود. البته در بیماری پره اکلامپسی مادران باردار غیر از فشار بالا، دفع پروتئین از ادرار هم دارند. پره اکلامپسی بیماری خطرناکی است و اگر درمان نشود باعث مرگ مادر و جنین خواهد شد. از علامت های شایع آن ادم (تجمع مایع در بافت و تورم اندام) در اندام ها، بخصوص اندام تحتانی، سردرد، تاری دید و در مواقع شدید تشنج و اختلال هوشیاری و نهایتا مرگ است.